Pomimo nagłaśniania konieczności wykonywania badań, wciąż wiele osób trafia do lekarza zbyt późno. Tymczasem badania profilaktyczne nowotworów pozwalają wykryć raka w na tyle wczesnym stadium, że jest on możliwy do wyleczenia, a sama terapia trwa krócej. Które badania warto więc wykonywać i kiedy?
Badania profilaktyczne nowotworów – dlaczego są takie ważne?
Badania profilaktyczne powinny na stałe zagościć w Twoim kalendarzu. Prowadzenie rutynowych badań profilaktycznych pozwala na wykrycie wszelkich problemów zdrowotnych, w początkowym stadium, zanim staną się one trudne bądź niemożliwe do wyleczenia. Pamiętaj, że wiele zmian chorobowych może przebiegać z początku bez dokuczliwych objawów, przez co łatwo mogą zostać zbagatelizowane przez pacjenta.
Niektóre osoby nie chcą wykonać badań ze strachu przed ich wynikiem. Nigdy nie rezygnuj z badania tylko dlatego, że boisz się wykryć zmianę. Wczesne wykrycie choroby nowotworowej zwiększa szansę jego wyleczenia oraz skraca czas terapii.
Zachowaj „czujność onkologiczną”. Obserwuj swoje ciało i słuchaj, gdy do Ciebie „woła” pod przykrywką uczucia bólu lub dyskomfortu, poddawaj się cyklicznym badaniom profilaktycznym. W przypadku pojawienia się niepokojących zmian lub wyników badań mogących świadczyć o raku, poddaj się natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Badania profilaktyczne, które warto wykonać w Twoim wieku
Strach przed badaniami może powodować nie tylko obawa o ich wynik, ale również to, że mogłyby okazać się bolesne. Na szczęście badania te są bezbolesne oraz bezpieczne. Jest kilka rodzajów badań, które warto wykonać, by mieć pewność, że naszemu zdrowiu nic nie zagraża.
Badania kontrolne
Dzięki podstawowym badaniom możesz ocenić ogólną kondycję swojego organizmu. Podstawowy zakres badań zawiera: morfologię krwi, OB, pomiar stężenia glukozy, pomiar stężenia cholesterolu we krwi, ogólne badanie moczu, pomiar ciśnienia tętniczego.
Zaleca się wykonanie badań raz w ciągu roku, na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego lub komercyjnie. Warto, by osoby w wieku 30-40 lat rozszerzyły swoje badania o pomiar poziomu elektrolitów we krwi tj. potasu, sodu, magnezu, fosforu wapnia. Badania rozszerzone można przeprowadzać co 3 lata.
Jeżeli jesteś w wieku powyżej 40 r.ż., możesz skorzystać z pakietu badań diagnostycznych w ramach Programu profilaktyka 40 plus.
Kolonoskopia w ramach Programu badań przesiewowych raka jelita grubego
Rak jelita grubego jest drugim najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce. Badanie, jakim jest kolonoskopia, daje możliwość wczesnego usunięcia ewentualnych polipów, co z kolei może zapobiec rozwojowi raka jelita grubego. Co więcej, wcześnie wykryty rak jest bardzo często wyleczalny.
Badanie przeznaczone jest dla osób:
- w wieku 50-65 lat,
- w wieku 40-49 lat, których bliski krewny (rodzic, rodzeństwo, dzieci) chorował na raka jelita grubego,
- w wieku 25-49 lat, u których stwierdzono w poradni genetycznej potwierdzono zespoły dziedziczne raka jelita grubego albo polipowatości rodzinnej.
Do badania zakwalifikowane zostają osoby, które nie miały wykonane kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat. Badanie wykonuje się raz w życiu albo według zaleceń lekarza (w wyniku wykrycia zmian). Na badanie można umówić się telefonicznie lub po wypełnieniu ankiety zamieszczonej na stronie Programu. Znajdziemy tam również listę poradni, w których przeprowadzane są badania.
Badanie per rectum w ramach Programu profilaktyki raka prostaty
Rak prostaty jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Nowotwór ten może być uleczalny, o ile zostanie rozpoznany we wczesnej fazie choroby (kiedy jest on ograniczony do gruczołu krokowego).
Badanie przeznaczone jest dla:
- mężczyzn w wieku od 45 lat, których bliski krewny chorował na raka prostaty,
- mężczyzn od 50 roku życia.
Najważniejszym elementem profilaktyki raka prostaty są regularne wizyty u urologa (raz w roku). Skierowanie do urologa otrzymasz od swojego lekarza rodzinnego. Badanie per rectum (palpacyjne), które przeprowadza lekarz urolog, pozwala na sprawdzenie powierzchni, wielkości oraz konsystencji gruczołu krokowego. Badanie może zostać rozszerzone o dodatkowe badania takie jak oznaczenie poziomu markera specyficznego dla prostaty (PSA), oraz badanie USG przezodbytnicze (według wskazań lekarza).
Mammografia w ramach Programu profilaktyki raka piersi
Badanie w ramach Programu profilaktyki raka piersi przeznaczone jest dla kobiet w wieku 50-69 lat. Mammografia wykonywana jest standardowo co 2 lata, albo co rok u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka (rak piersi u matki/siostry/córki, mutacja w obrębie genów BRCA1/BRCA2), lub ze wskazania lekarza.
Promienie rentgenowskie pozwalają na wykrycie nieprawidłowości w obrębie tkanki piersi jeszcze zanim staną się one wyczuwalne albo widoczne. Na badanie nie musimy mieć skierowania. Badania przeprowadzane są w poradni stacjonarnej lub mammobusie. Harmonogram postoju mammobusów dostępny jest na stronie internetowej NFZ.
USG piersi w ramach profilaktyki raka piersi
USG piersi to metoda obrazowa badania z użyciem ultradźwięków. Pozwala wykryć zmiany łagodne oraz rakowe w piersiach. Badanie jest dedykowane profilaktycznie młodym kobietom (z uwagi na dużą gęstość gruczołową piersi) lub do celów diagnostycznych kobietom dojrzałym.
Pierwsze USG warto wykonać już po 20 roku życia i powtarzać je przynajmniej co 2 lata. Kobietom od 30 do 40 roku życia zaleca się wykonywanie profilaktycznego badania USG piersi co najmniej 1 w roku. Badanie można wykonać na podstawie skierowania od lekarza lub komercyjnie.
Wykonywanie badania USG piersi nie zwalnia kobiet z konieczności wykonywania nie rzadziej niż raz w miesiącu samobadania piersi!
Cytologia w ramach Programu profilaktyki szyjki macicy
Jest to bezbolesne pobranie wymazu z szyjki macicy, które pozwala ocenić stan nabłonka szyjki macicy, wykrycie nowotworu we wczesnym jego stadium oraz ewentualnych stanów zapalnych. Badanie przeznaczone jest dla kobiet w wieku 25-59 lat. Wykonuje się je z reguły pomiędzy 10. a 20. dniem cyklu.
Cytologia powinna być wykonywana standardowo podczas wizyty u ginekologa co 3 lata albo co rok u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka (zakażone wirusem HIV lub HPV/przyjmujące leki obniżające odporność organizmu).
Konsultacja lekarska w ramach Programu profilaktyki nowotworów skóry
Nowotwory skóry stanowią około 30% wszystkich wykrywanych nowotworów złośliwych i najczęściej pojawiają się na odsłoniętych częściach ciała. Większość nowotworów skóry można w pełni wyleczyć za pomocą prostego zabiegu chirurgicznego. Przykładowo, usunięcie czerniaka (tj. najczęstszego nowotworu złośliwego skóry) na początkowym stadium choroby, pozwala na jego wyleczenie w ponad 90% przypadkach. Na jego wystąpienie szczególnie narażone są osoby: posiadające dużą ilość piegów, jasną karnacje, rude lub blond włosy i te, których bliski krewny chorował na raka skóry.
Program dedykowany jest osobom aktywnym zawodowo w wieku 50-64 lata albo starszym oraz osobom w wieku 15-49 lat, u których stwierdzono niepokojące zmiany skórne. Badania obejmują konsultację specjalistyczną, połączoną z badaniem dermatoskopowym/wideodermatoskopowym (na zlecenie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, wobec czego potrzebne jest skierowanie).
Placówki objęte programem znajdują się na stronie internetowej pacjent.gov.pl.
W ramach profilaktyki nowotworów skóry, zalecana jest również coroczna wizyta u dermatologa lub chirurga-onkologa, w celu kontroli znamion i pieprzyków.
Badania profilaktyczne dla palaczy
Narażenie na dym tytoniowy istotnie zwiększa ryzyko wielu chorób, w tym nowotworowych, chorób układu krążenia i układu oddechowego, a także pogarsza jakość życia na długo przed śmiercią. Przyjmuje się, że im intensywniejszy nałóg, tym gorsze konsekwencje dla zdrowia, przy czym nie istnieje bezpieczna liczba papierosów.
- Niskodawkowa tomografia komputerowa w ramach Programu profilaktyki raka płuca
Z badania mogą skorzystać osoby w wieku 55–74 lata, które są nałogowymi palaczami i nie rzuciły palenia w ciągu ostatnich 15 lat, oraz osoby w wieku 50–74 lata, które są nałogowymi palaczami, nie rzuciły palenia w ciągu ostatnich 15 lat i są dodatkowo obciążone (zawodowo narażone na czynniki rakotwórcze/chorowały na nowotwory tytoniozależne/rak płuca występujący u bliskiego krewnego/zdiagnozowana przewlekła obturacyjna choroba płuc albo włóknienie płuc). Badania wykonywane są w poradniach stacjonarnych wskazanych w wykazie.
Wykonując badania, mamy możliwość wykrycia raka płuc we wczesnym stadium, przed pojawieniem się przerzutów na inne narządy.
- Konsultacja lekarska w ramach Programu profilaktyki nowotworów głowy i szyi
Do nowotworów głowy i szyi zaliczamy te, które rozwijają się w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych i przełyku tj. w jamie ustnej, gardle, krtani, jamie nosowej i zatokach. Każdego roku rozpoznaje się nowotwory głowy i szyi u ok. 11 tys. osób.
Badanie przeznaczone jest w szczególności dla:
- nałogowych palaczy,
- osób nadużywających alkoholu,
- osób z podwyższonym ryzykiem zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (np. mających wielu partnerów seksualnych),
- osób z niepokojącymi objawami, które utrzymują się przez ponad 3 tygodnie i nie są wynikiem infekcji górnych dróg oddechowych.
Wykonuje się je według zaleceń lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
Placówki objęte programem są wyszczególnione na stronie pacjent.gov.pl.
Badania profilaktyczne nowotworów – jak się do nich przygotować?
Do badań w ramach profilaktyki raka piersi, szyjki macicy i płuc nie trzeba specjalnie się przygotowywać.
W przypadku profilaktyki raka jelita grubego należy odpowiednio się przygotować tj.:
- 3 dni przed badaniem zaleca się stosowanie płynnej diety, tj. picie wody, kawy, herbaty, soków i spożywanie zup (bez warzyw i dodatków).
- Dzień przed badaniem dopuszczalne jest wyłącznie śniadanie, bez napojów gazowanych i mleka. W godzinach po południowych (ok. 14:00) należy zacząć przyjmować specjalny preparat do oczyszczenia okrężnicy i nie spożywać posiłków, aż do badania.
Co zabrać na badanie?
Na badanie koniecznie zabierz dowód osobisty oraz wyniki ostatnich badań diagnostycznych (np. poprzedniego zdjęcia z mammografii). Podczas wizyty powiedz lekarzowi o swoich problemach zdrowotnych (zdiagnozowanej chorobie przewlekłej, niepokojących objawach itp.).
