O WZW mówi się zwykle w kontekście obowiązkowych szczepień, a także w przypadku dni poświęconych profilaktyce tej choroby. Tymczasem warto jak najczęściej przypominać o tym, czym jest choroba potocznie, chociaż nieprawidłowo nazywana „żółtaczką” oraz jak możemy się przed nią chronić. To ważne, gdyż według statystyk wirusowe zapalenie wątroby daje powikłania, będące jednymi z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Jak zapobiegać chorobie i rozpoznać jej objawy?
Czym jest wirusowe zapalenie wątroby i jakie daje objawy?
WZW jest chorobą zakaźną. Wywołać może ją kilka typów wirusa. W zależności od tego, który typ wirusa zaatakuje nasz organizm, możemy odczuwać różne objawy, bądź też nie mieć ich wcale.
Pierwsze symptomy wirusowego zapalenia wątroby typu A pojawiają się średnio po 30 dniach od zakażenia, przypominając pierwotnie grypę lub wykazując objawy ze strony układu pokarmowego tj. nudności, wzdęcia, ciemny mocz. Natomiast zakażenie wzw typu B lub C może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo, a ich przewlekła postać zwykle wykazuje niespecyficzne objawy, tym samym utrudniając pacjentowi otrzymanie diagnozy.
Objawem charakterystycznym, który może pojawić się u chorych na wirusowe zapalenie wątroby, jest żółtaczka, czyli zażółcenia skóry i białkówki oczu – rzadko w przypadku wzw typu C.
Inne objawy wirusowego zapalenia wątroby:
- Ból brzucha – występuje z prawej strony, tuż pod żebrami. Bywa, że zauważamy także powiększenie się obwodu brzucha. Odpowiedzialne za to jest powiększenie się zaatakowanej przez wirusa wątroby.
- Ogólne osłabienie, zmęczenie.
- Brak apetytu oraz utrata masy ciała.
- Ciemny kolor moczu i jasny kolor stolca.
- Bóle stawów i mięśni.
- Podwyższona ilość enzymów wątrobowych.
Jak możesz się zarazić groźnym wirusem?
Istnieje kilka potwierdzonych dróg zakażenia wirusem. Zależy to od typu, z jakim mamy do czynienia.
Zapalenie wątroby typu A, czyli „choroba brudnych rąk”
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A w przeważającej ilości przypadków dochodzi drogą pokarmową. Przyczyną jest zakażona żywność oraz woda. Do zakażenia może dodatkowo dojść podczas bezpośredniego kontaktu z chorą osobą i w następstwie kontaktów seksualnych. Określenie go „chorobą brudnych rąk” bierze się z tego, że łatwo jest zakazić się poprzez brak higieny rąk, np. gdy zarażona osoba przygotowuje jedzenie dla członków rodziny.
Zapalenie wątroby typu B i C — jak można się zarazić?
W przypadku wzw B i C drogi zakażenia są podobne. Wirus HBV (wywołujący wzw B) jest najczęściej przenoszony z matki na dziecko po urodzeniu lub poprzez ekspozycję na zakażoną krew i inne płyny ustrojowe (ślina, płyn menstruacyjny, nasienie). Wirus HCV (wywołujący wzw C) przenoszony jest przez krew. Obecnie rzadko do zakażeń dochodzi w wyniku zabiegów medycznych i transfuzji krwi, znacznie częściej do zakażeń dochodzi przez iniekcje niemedyczne, w tym zażywanie narkotyków i kontakty seksualne.
Pozostałe typy wirusa
Dużo rzadziej mówi się o wirusie typu D i E. W przypadku pierwszego z nich do zakażenia dochodzi w połączeniu z wirusem typu B (dot. ok. 5% przewlekle chorych na wzw B). Typ E nie występuje w Polsce. Jest to odmiana występująca głównie w Azji. Zakazić możemy się poprzez kontakt z zanieczyszczoną wodą lub żywnością.
Wirusowe zapalenie wątroby – jak diagnozować i leczyć?
W szybkim wykryciu choroby skuteczne będzie połączenie corocznej morfologii krwi z badaniami takimi jak np. próby wątrobowe. Jeżeli pojawią się u nas niepokojące objawy, które mogą wskazywać na zakażenie wirusem zapalenia wątroby, należy niezwłocznie wykonać dodatkowe badania diagnostyczne. Zakażenie wirusem typu B pomoże wykryć badanie na antygeny Hbs, a w przypadku podejrzenia odmianą C — na przeciwciała HCV. Badaniom krwi mającym wykryć wirusa obowiązkowo poddawana jest każda kobieta w ciąży.
Warto zaznaczyć, że im wcześniej zdiagnozujemy zakażenie wirusem zapalenia wątroby, tym lepsze i szybsze będą efekty wdrożonego leczenia.
Czas i metody leczenia choroby zależą nie tylko od tego, jak szybko będzie zdiagnozowana, ale także od typu wirusa, jaki zaatakował nasz organizm. Choroba może ustąpić samoistnie, ale bywa, że nieleczona prowadzi do szeregu groźnych powikłań.
Chory powinien jak najwięcej odpoczywać, a także stosować lekkostrawną dietę. Dieta osoby chorej na zapalenie wątroby powinna być bogata w witaminę B i C. Należy także wystrzegać się alkoholu, który nadmiernie obciąża wątrobę.
Czy istnieje skuteczna profilaktyka?
Najlepszą i najskuteczniejszą ochroną przed wirusowym zapaleniem wątroby typu A, B i D są szczepienia ochronne. Szczepionka przeciw HBV nie tylko zapobiega zachorowaniu na wzw typu B, chroni dodatkowo przed zachorowaniem na wzw typu D, marskość wątroby i pierwotnego raka wątroby. Jej ochrona trwa co najmniej 20 lat, prawdopodobnie nawet całe życie (dotyczy ukończonego cyklu 3-dawkowego). Z kolei szczepienie przeciw wzw typu A skutecznie chroni przed zachorowaniem i jest szczególnie zalecane osobom podróżującym do krajów rozwijających się i innych, w których wirus często występuje.
W przypadku wzw C i E nie ma skutecznej szczepionki, dlatego w ich przypadku szczególnie ważna jest profilaktyka polegająca na zmniejszeniu ryzyka ekspozycji, tj.:
- zachowanie higieny osobistej, takie jak regularne i dokładne mycie rąk przed posiłkami i po wyjściu z toalety,
- stosowanie bezpiecznych praktyk seksualnych (minimalizacja liczby partnerów i stosowanie środków ochronnych),
- bezpieczne obchodzenie się z ostrymi narzędziami i odpadami,
- korzystanie z usług salonów kosmetycznych i studiów tatuaży zachowujących odpowiednie standardy higieniczne.
Wirusowe zapalenie wątroby — profilaktyka w firmie
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. określa wyraźnie, w jakim zawodzie szczepienia przeciwko WZW typu A i B są obowiązkowe. Jeżeli nasi pracownicy nie należą do żadnej z wymienionych grup, nie znaczy to, że szczepienia są u nich zbędne. Pracodawca nie może ich jednak wymagać, a jedynie do nich zachęcać.
By zachęcić pracowników do szczepień oraz zadbać o ich bezpieczeństwo, warto skupić się przede wszystkim na świadomości dróg zakażenia oraz ewentualnych powikłań. Pomocne będą tu rzetelne materiały edukacyjne oraz zorganizowane dla pracowników dni zdrowia, podczas których dowiedzą się, jak stosować profilaktykę, a także zyskają możliwość wykonania badań diagnostycznych. Dobrze jest również zainwestować w szkolenia, dzięki którym dowiemy się, w jaki sposób promować postawy prozdrowotne wśród pracowników.
Chociaż Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby obchodzimy 28 lipca, o profilaktyce zachorowań na wzw należy pamiętać każdego dnia. Dbajmy o bezpieczeństwo swoje i osób z naszego otoczenia.
