Ból kręgosłupa może mieć wiele różnych przyczyn. Bez względu na to, czy pracujesz fizycznie czy przy komputerze, możesz być narażony na występowanie dolegliwości ze strony układu ruchu. Jakie są najczęstsze przyczyny bólu kręgosłupa i co możemy zrobić, aby im zapobiegać?
Skąd się bierze ból kręgosłupa?
Dokładne źródło bólów krzyża jest zwykle trudne do określenia. Urazy, nowotwory i infekcje odpowiadają zaledwie za ok. 5-15% bólów. W pozostałych 85-95% przypadków główną rolę odgrywają dolegliwości przeciążeniowe, które z kolei są ściśle powiązane ze specyfiką wykonywanych obowiązków w pracy, w tym z dźwiganiem lub pozostawaniem przez dłuższy czas w jednej pozycji ciała. Wśród czynników środowiskowych sprzyjających występowaniu bólów kręgosłupa zaliczamy: palenie tytoniu, cukrzyca, choroby naczyń krwionośnych, nadwaga, słaba kondycja fizyczna, depresja, niska satysfakcja z pracy, przewlekły stres.
Szacuje się, że 75-85% populacji w ciągu całego życia doświadczy co najmniej jednego epizodu bólu kręgosłupa.
Praca siedząca – dlaczego jest tak obciążająca dla kręgosłupa?
Długotrwałe siedzenie i brak ruchu mają negatywny wpływ na kręgosłup. Dzieje się tak dlatego, że praca w pozycji siedzącej obciąża mięśnie, których zadaniem jest stabilizowanie kręgosłupa. Nadmiernie przeciążone są również mięśnie karku oraz rąk, którymi pracujemy. To z kolei prowadzi do bólu w okolicy barków, szyi oraz szczególnie odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Jeżeli chcemy zapobiegać nadmiernemu obciążeniu, musimy robić sobie krótkie przerwy podczas wykonywania swoich obowiązków. W tym czasie warto chwilę pochodzić i wykonać ćwiczenia na określone partie kręgosłupa. Skupiajmy się przy tym szczególnie na ćwiczeniach związanych z odcinkiem lędźwiowym i szyjnym.
Podczas pracy biurowej unikajmy niewygodnych, nienaturalnych pozycji. Tym bardziej, jeśli obciążają nasz kręgosłup nierównomiernie. Skręcanie głowy lub tułowia, przechylanie się w bok oraz pochylanie głowy i tułowia wypływa na częstsze występowanie bólu.
Bardzo ważne jest też ergonomiczne stanowisko pracy. Pracodawca powinien tak dostosować miejsce pracy podwładnego, by pomóc w zapobieganiu chorobom zawodowym, w tym również tym związanym z układem szkieletowo-mięśniowym.
Obciążenie kręgosłupa w pracy fizycznej
Praca fizyczna wiąże się z długotrwałym staniem, często także przesuwaniem lub podnoszeniem ciężkich rzeczy. Ma to fatalny wpływ na nasz kręgosłup. Często nie wiemy, jaka powinna być prawidłowa podstawa ciała podczas pracy fizycznej, przez co nadmiernie obciążamy kręgosłup. Skutkiem dźwignięcia lub szarpnięcia ciężkiego przedmiotu może być nagłe uszkodzenie kręgosłupa i jego aparatu więzadłowego lub gromadzenie się w czasie licznych, drobnych uszkodzeń, które z czasem doprowadzą do podrażnienia i uszkodzenia ścięgien, więzadeł, stawów i mięśni. W pracy fizycznej często może dochodzić do kontuzji związanych z gwałtownymi ruchami i nieprawidłową postawą.
Przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała zarówno przy pracy biurowej jak i fizycznej, skutkuje nieodpowiednim obciążeniem kręgosłupa, co z kolei prowadzi do uszkodzenia jego kręgów i stawów oraz tzw. choroby przeciążeniowej kręgosłupa. Masa kostna i mięśnie, które tworzą nasz stelaż, podlegają ciągłym zmianom strukturalnym, jednak to, w jakim tempie będą one zachodziły, zależy m.in. od rodzaju wykonywanej pracy, wieku, uprawiania sportu, masy ciała. Stale powtarzające się przeciążenia elementów kostnych i stawowych mogą prowadzić do zmian zwyrodnieniowych tkanek miękkich, mięśni i kośćca oraz powikłań neurologicznych (zespoły korzeniowe, rdzeniowe).
Konsekwencją wykonywania pracy obciążającej kręgosłup oraz wyżej wymienionych nieprawidłowości jest pojawiający się ból zlokalizowany wzdłuż grzbietu. Najczęściej ból pojawia się w dolnej części kręgosłupa (okolice lędźwiowo-krzyżowe) oraz w okolicy szyjnej. Pracodawca powinien dołożyć wszelkich starań, aby dostosować odpowiednio stanowisko pracy, ograniczyć monotonność pracy, powtarzanie przez długi czas tych samych czynności oraz uświadomić pracowników na temat prawidłowej postawy przy zadaniach związanych z ręcznymi pracami transportowymi, a także ćwiczeń mogących rozciągnąć i wzmocnić mięśnie przykręgosłupowe. W tym celu pomocne mogą być szkolenia z zakresu ergonomii.
Ból kręgosłupa – najczęstsze choroby, które go powodują
Bóle kręgosłupa bywają tak silne, że skutkują absencją w pracy, a nawet niemożnością poruszania się. W 2020 r. dolegliwości związane z chorobami układu mięśniowo-szkieletowego stały się jedną z najczęstszych przyczyn absencji pracowników w Polsce.
Wśród najczęstszych powodów bólów kręgosłupa wymienić można takie choroby, jak:
- Zmiany zwyrodnieniowe – powodują największą liczbę hospitalizacji z powodu chorób kręgosłupa, najczęściej dotykają odcinka lędźwiowego i krzyżowego. Polegają na przedwczesnym zużyciu i zniekształceniu kręgów i stawów międzykręgowych. Ból odczuwany jest w miejscu dotkniętym schorzeniem, może również promieniować. Zmiany zwyrodnieniowe wiążą się także ze sztywnością kręgosłupa i ograniczoną ruchomością.
- Dyskopatia – choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego, potocznie nazywanego dyskiem. Dyski odcinku szyjnego i lędźwiowego są najbardziej ruchome, dlatego to one najczęściej ulegają uszkodzeniom. Uważać na nią powinny szczególnie osoby, które prowadzą siedzący tryb życia. Początkowy ból może szybko minąć i z czasem stać się bardziej dokuczliwym. Nagły, silny ból może świadczyć o pęknięciu pierścienia włóknistego, który może prowadzić do dalszych zmian w kręgosłupie, skutkujących zaburzeniami korzeni nerwowych i objawów neurologicznych.
- Zespół korzeniowy – związany z zaburzeniem funkcji korzenia nerwu rdzeniowego lub wychodzących z niego nerwów, do którego zaliczamy: rwę barkową, rwę kulszową i rwę udową. Wiąże się z występowaniem silnego bólu, promieniującym do kończyny, może również powodować drętwienie, mrowienie i osłabienie siły mięśniowej.
Bóle kręgosłupa mogą być także związane z szeregiem innych schorzeń, m.in. zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, przewlekłej choroby tkanki łącznej, przebytych urazów i złamań, stanów zapalnych, nowotworów i wielu innych.
Chcesz wiedzieć, w jaki sposób możesz pomóc swoim pracownikom zadbać o ich kręgosłupy? Zorganizuj szkolenie w swojej firmie.
Jak zapobiegać dolegliwościom i reagować na ból?
Znajomość i stosowanie zasad ergonomii w miejscu pracy pozwalają na uniknięcie przeciążeń kręgosłupa, jednak w profilaktyce bólu kręgosłupa równie istotny jest ruch. Zachowanie prawidłowej wagi ciała i siły mięśniowej oraz utrzymanie zakresów ruchu w stawach to najlepszy sposób na zachowanie zdrowego kręgosłupa. Istotne jest zapewnienie równowagi pracy mięśni oddziałujących na kręgosłup, poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia rozluźniające i wzmacniające. W przeciwnym razie nasz kręgosłup będzie nieustannie przeciążany z jednej strony, poprzez np. nadmierne napięcie mięśni grzbietu i osłabione mięśnie brzucha. Należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli silne dolegliwości bólowe już nam dokuczają, warto formę aktywności skonsultować z lekarzem.
Bólów kręgosłupa nie należy bagatelizować, a ich pojawienie się powinno skłonić do konsultacji lekarskiej. Ważne jest postawienie wczesnej diagnozy i podjęcie odpowiedniego leczenia, które pozwoli zapobiec lub znacznie spowolnić przekształcenie się zachodzących zmian czynności ruchowych (np. napięcia mięśni) w nieodwracalne zmiany morfologiczne tj. zwyrodnienia, dyskopatie.
Konieczne jest także zachowanie kompleksowości leczenia, ponieważ same leki mogą nie wystarczyć. Najlepsze efekty przynosi połączenie farmakoterapii z fizjoterapią, psychoterapią i edukacją.
Powyższe wskazówki znacząco przyczyniają się redukcji bólu, obniżenia kosztów absencji pracowników i poprawy zdolności do pracy. Dlatego też coraz więcej świadomych pracodawców decyduje się na wprowadzenie odpowiedniej strategii zdrowotnej w swoim zakładzie pracy.
