Dla bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony zdrowia pracowników niezbędnym elementem pozostaje właściwe zidentyfikowanie czynników niebezpiecznych i szkodliwych, a także uciążliwych i ich eliminacja lub ograniczenie. Jak jednak określić czynniki niebezpieczne w pracy i jakie kroki podjąć, by zapobiegać ich wpływowi? Więcej na ten temat w artykule naszego eksperta.
Czynniki niebezpieczne i szkodliwe oraz uciążliwe w miejscu pracy
Czynniki niebezpieczne, szkodliwe oraz czynniki uciążliwe – na czym polega różnica pomiędzy nimi? Z jakimi skutkami się wiążą?
- Niebezpieczny czynnik to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź nawet do jego śmierci.
- Szkodliwy czynnik oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka, a w konsekwencji do schorzenia lub choroby zawodowej.
- Uciążliwym czynnikiem natomiast jest czynnik niestanowiący zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudniający pracę lub przyczyniający się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływający na zmniejszenie wydajności. Powoduje pogorszenie samopoczucia i nadmierne zmęczenie.
Należy pamiętać, że w zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym, a czynnik szkodliwy niebezpiecznym.
Inny podział czynników – czynniki fizyczne, biologiczne, chemiczne i psychofizyczne
Oprócz powyższego podziału, czynniki możemy podzielić również na:
- czynniki biologiczne: drobnoustroje komórkowe (w tym zmodyfikowane genetycznie), jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego (w tym zmodyfikowane genetycznie), hodowle komórkowe, pasożyty wewnętrzne człowieka, które mogą być przyczyną zakażeń, zatruć lub alergii.
- czynniki fizyczne: hałas, wibracje, promieniowanie, pole elektromagnetyczne, elektryczność, pyły przemysłowe, czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do urazów, takie jak poruszające się maszyny i ruchome elementy maszyn, przemieszczające się wyroby i materiały, ostre i wystające elementy.
- czynniki chemiczne, które dzieli się w zależności od skutków i rodzaju ich działania na organizm człowieka (toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze) lub w zależności od sposobów wchłaniania (przez drogi oddechowe, przez skórę i błony śluzowe, przez przewód pokarmowy),
- czynniki psychofizyczne, do których zalicza się obciążenia fizyczne (statyczne i dynamiczne) oraz obciążenia nerwowo-psychiczne (obciążenie umysłu, przeciążenie lub niedociążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne, stres).
Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa pracy – częstotliwość badań i pomiarów czynników szkodliwych
Z uwagi na negatywne oddziaływanie czynników szkodliwych, jednym z obowiązków pracodawcy jest prowadzenie pomiarów i badań. W zakresie tego obowiązku, pracodawca jest zobowiązany do:
- wykonania badania i pomiarów czynników szkodliwych w terminie nie późniejszym niż 30 dni od rozpoczęcia działalności. Badanie nie może przy tym zostać przeprowadzone przez samego pracodawcę, musi on skorzystać z usług laboratorium posiadającego akredytację w tym zakresie.
- przeprowadzenia cyklicznie pomiarów i badań oraz każdorazowo, gdy zmieniają się czynniki, nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, procesie technologicznym lub warunkach wykonywania pracy, mogących mieć wpływ na zmianę poziomu emisji lub narażenia.
- informowania pracowników narażonych na działanie tych czynników o wynikach pomiarów, udostępniania ich pracownikom i wyjaśnienia ich znaczenia.
- prowadzenia rejestru oraz karty badań i pomiarów czynników szkodliwych.
- przechowywania wyników przez 3 lata, a rejestrów oraz karty przez okres 40 lat.
Zarówno wymaganą częstotliwość pomiarów, jak informację o tym, jakie czynniki powinny być mierzone, znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011, nr 33, poz.166).
Jak określić, jakie rodzaje czynników pojawiają się na stanowiskach pracy w Twojej organizacji?
Obowiązek dbania o bezpieczeństwo pracowników, zapobiegania chorobom zawodowym i zagrożeniom dla zdrowia pracowników obejmuje także zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków wykonywania pracy, ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi oraz ich ograniczenie i likwidację. Aby jednak podjąć odpowiednie działania, niezbędne jest określenie, jakie zagrożenia pojawiają się na stanowiskach pracy. Należy w związku z tym dokonać oceny ryzyka zawodowego, aby:
- zidentyfikować zagrożenia występujące w środowisku pracy,
- uświadomić pracownikom zagrożenia występujące na ich stanowiskach pracy,
- określić środki ochrony, jakie powinny być zastosowane w celu zabezpieczenia pracowników przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy,
- uświadomić pracowników celu stosowania środków ochronnych,
- umożliwić ciągłą poprawę warunków pracy w sposób zwiększający bezpieczeństwo pracy.
Czynniki niebezpieczne w pracy – ochrona przed czynnikami, ich likwidacja i ograniczenie
Po tym, jak wykonana zostanie ocena ryzyka zawodowego, pracodawca powinien podjąć działania, dzięki którym możliwe będzie likwidacja bądź ograniczenie zidentyfikowanych zagrożeń. Nie zawsze jednak likwidacja samego zagrożenia lub jego źródła będzie możliwa. Co jeszcze można zrobić, by ograniczyć wpływ czynników niebezpiecznych na pracowników, zapobiec wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym? Pomocne będzie w tym przypadku:
- zainstalowanie urządzeń ochronnych (takich, jak np. przyciski sterowania dwuręcznego, kurtyny świetlne),
- zastosowanie środków ochrony zbiorowej (np. osłon na maszyny, barierek chroniących przed upadkiem z wysokości, instrukcji, procedur postępowania, systemów wentylacji),
- wykorzystanie środków organizacyjnych w celu ograniczenia ekspozycji na zagrożenie pracowników (np. rotacji pracowników na stanowiskach pracy, skrócenia ekspozycji na zagrożenie),
- zastosowanie środków ochrony indywidualnej (np. kasków, okularów ochronnych, masek, osłon twarzy, ubrań ochronnych itp.).
- oznakowanie zagrożeń, które pozwoli wskazać czynniki szkodliwe występujące na danym stanowisku,
- szkolenia pracowników, zapoznające z zagrożeniem oraz jak się z nim obchodzić.
Ochrona przed czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi stanowi jeden z obowiązków pracodawcy. Bywa jednak, że działania prowadzące do tego, by lepiej chronić pracowników, nie są łatwe do wdrożenia. W usystematyzowaniu wiedzy na temat zagrożeń w miejscu pracy niezbędna będzie ocena ryzyka zawodowego, natomiast wdrożenie i utrzymanie niezbędnych zmian może wymagać czasu i konsekwentnego budowania silniejszej kultury bezpieczeństwa pracy.
Jeżeli potrzebujesz wsparcia w zakresie zapobiegania chorobom zawodowym, czynnikom niebezpiecznym oraz chcesz skutecznie wdrożyć odpowiednie działania ograniczające wpływ szkodliwych czynników na pracowników, skontaktuj się z nami. Doradzimy Ci niezbędne kroki w budowaniu silnej kultury bezpieczeństwa i najlepsze szkolenia dla Twojego zespołu.
