Poinformowanie pracownika o zagrożeniach występujących na stanowisku pracy jest jednym z obowiązków pracodawcy. Mowa tu także o zagrożeniach, jakie mogą pojawić się w związku z pracą z użyciem maszyn. Aby właściwie ocenić ryzyko zawodowe dla pracownika, konieczne są szczegółowe informacje na temat stanowiska pracy, w tym również ocena ryzyka maszyny.
Ocena ryzyka maszyny starej i nowej — kto ją wykonuje?
Na początek zajmijmy się oceną ryzyka maszyny i tym, kto jest zobowiązany do jej wykonania. Wytyczne te są określone w przepisach polskiego prawa i dotyczą zarówno maszyn starych, jak i nowych.
Ocena ryzyka w przypadku maszyn nowych
Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE zobowiązuje każdego producenta maszyn lub jego upoważnionego przedstawiciela do przeprowadzenia oceny ryzyka, które dana maszyna może stwarzać. Przy ocenie ryzyka można skorzystać z norm opisujących ten proces. Przykładowo PN-EN ISO 12100:2012.
Zgodnie z dyrektywą, pełna dokumentacja dotycząca oceny ryzyka maszyny powinna znajdować się u jej producenta lub upoważnionego przedstawiciela. Ocena ryzyka powinna być wykonana na etapie projektowania maszyny, gdyż stwarza to większe możliwości w zakresie całkowitego wyeliminowania zagrożenia lub skutecznego jego ograniczenia. Warto pamiętać o powyższym przy negocjowaniu warunków zakupu maszyny i ustalić, aby do dokumentacji producent dołożył ową ocenę, tym bardziej, że nie ma on takiego obowiązku.
Wprowadzanie istotnych modyfikacji, tworzenie zespołów maszyn wymaga nie tylko ponowienia oceny spełnienia wymagań zasadniczych, ale również oceny ryzyka. W takim przypadku obowiązek spoczywa już na nowym producencie, który dokonał powyższych działań.
Ocena ryzyka w przypadku maszyn starych
W przypadku maszyn starych zgodnie z Rozporządzeniem z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy „zmiany w procesie technologicznym, zmiany konstrukcyjne urządzeń technicznych oraz zmiany w sposobie użytkowania pomieszczeń powinny być poprzedzone oceną pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie ustalonym przez pracodawcę”.
Ocena ryzyka maszyny – ważny element oceny ryzyka zawodowego
Przy ocenie ryzyka zawodowego również istotne jest, czy mamy w tym przypadku do czynienia z maszyną nową, czy starą. Dlaczego? Ocena ryzyka zawodowego może być oparta o informacje z oceny ryzyka maszyny, dlatego w sytuacji, gdy mamy nową maszynę z dokumentacją, nie będzie to stanowiło problemu. Stare maszyny natomiast często nie mają oceny ryzyka albo jest ona nieaktualna po dokonanych na przestrzeni lat zmianach.
Ocena ryzyka maszyny starej może też być traktowana jako dokument, który będziemy wykorzystywać jako poparcie konieczności zastosowania zmian w maszynie, ale również poparcie braku podstawy do zmian i inwestycji w tym kierunku, bo ryzyko okaże się minimalne.
Zapewnij bezpieczeństwo pracy przy maszynach w firmie. Zorganizuj szkolenie
Ocena ryzyka zawodowego – konieczna dla każdego stanowiska?
Na początku wspomnieliśmy o tym, że ocena ryzyka maszyny jest niezbędna w przypadku określenia ryzyka zawodowego na danym stanowisku. Jakie dokładnie obowiązki nakłada na pracodawcę polskie prawo w zakresie oceny ryzyka?
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy jest obowiązkiem pracodawcy
Wśród zobowiązań nakładanych na pracodawcę w zakresie bhp, wymienionych w Kodeksie pracy, znajduje się obowiązek przekazywania pracownikom informacji o:
„1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;
2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt 1″.
Ponadto, zgodnie z art. 226 KP, pracodawca jest wymieniony jako osoba, która nie tylko powinna oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe powiązane z pracą wykonywaną w jego zakładzie, ale również zobowiązana jest do zastosowania w firmie niezbędnych środków profilaktycznych, które mogą zmniejszać ryzyko. Na tym jego obowiązki się nie kończą. Pracodawca musi swoich pracowników również poinformować o tym, jakie ryzyko zawodowe wiąże się z wykonywanymi przez nich obowiązkami służbowymi oraz o tym, jakie zasady panują w firmie w zakresie ochrony przed zagrożeniami. Najczęściej będzie tu chodziło o ocenę ryzyka zawodowego.
Informacje dotyczące maszyny, a ocena ryzyka zawodowego
Aby stworzyć ORZ (Ocenę Ryzyka Zawodowego) potrzebujemy szczegółowych informacji dotyczących stanowiska pracy. Tego typu informacje pozyskuje się na podstawie obserwacji, własnych doświadczeń, wywiadów środowiskowych, ale również, co bardzo istotne, na podstawie dokumentacji maszyny, na której pracownik ma wykonywać pracę, również oceny ryzyka maszyny.
Maszyna stara przypuszczalnie była już wielokrotnie modyfikowana. Po każdej zmianie może inaczej wypływać na bezpieczeństwo operatora. Właśnie dlatego przed każdą modyfikacją należy dokonać oceny ryzyka maszyny w obecnym stanie (o ile wcześniej taka ocena nie była wykonana przez producenta, ale po latach często tego brakuje), wykryć zagrożenia, oszacować poziom generowanego zagrożenia i podjąć działania, które w sposób techniczny mają owe zagrożenie wyeliminować lub zmniejszyć do akceptowalnego poziomu. Oczywiście dla wzmocnienia poziomu bezpieczeństwa nie należy też bagatelizować działań organizacyjnych, środków ochrony zbiorowej i indywidualnej przy ograniczaniu zagrożenia.
Bezpieczeństwo maszyn – kiedy mamy do czynienia z ryzykiem resztkowym?
Warto wspomnieć jeszcze o tym, że pomimo zastosowania wszelkich rozwiązań ograniczających ryzyko, zawsze pozostaje jeszcze kwestia ryzyka resztkowego – rezydualnego, którego nie jesteśmy w stanie wyeliminować.
Niestety często można spotkać się z sytuacją, w której użytkownicy w celu oszczędności zabezpieczają maszynę jedynie w stopniu minimalnym, aby nikt nie zarzucił im, że temat został zbagatelizowany. Pozostałe ryzyko wpisywane jest przy tym w zagrożenia resztkowe. Jest to oczywiście niewłaściwa praktyka, ponieważ, zgodnie z zapisami Kodeksu pracy „pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki”.
W związku z powyższym użytkownik powinien zastosować najpierw wszelkie możliwe rozwiązania i dopiero wtedy, gdy możliwości się kończą, należy wprowadzić odpowiedni zapis dotyczący ryzyka resztkowego w ocenie ryzyka maszyny.
Twoi pracownicy pracują głównie z użyciem maszyn? Ocena ich ryzyka zawodowego powinna uwzględniać także ocenę ryzyka maszyny. Zastanawiasz się od czego zacząć i jak właściwie przygotować taką ocenę? Skontaktuj się z nami. Nasz ekspert przeanalizuje specyfikę Twojego zakładu pracy oraz doradzi Ci, jak zadbać o bezpieczeństwo maszyn w miejscu pracy oraz jak wykonać ocenę ryzyka maszyny.
