Zatrudniasz nowego pracownika? Jednym z elementów szkolenia wstępnego bhp oprócz instruktażu ogólnego jest instruktaż stanowiskowy. Celem jego jest zaznajomienie pracownika z metodami bezpiecznej pracy i zagrożeniami na danym stanowisku. Hierarchizując wpływ szkoleń na bezpieczeństwo pracy i pracowników, instruktaż stanowiskowy z całą pewnością można postawić na pierwszym miejscu. Jest tak właśnie dlatego, że dotyczy on zagadnień bezpośrednio związanych z zadaniami wykonywanymi na konkretnym stanowisku w kontekście zagrożeń, jakie mogą się pojawić. Uczy również pracownika jak im przeciwdziałać lub ewentualnie reagować w sytuacji ich wystąpienia. Sprawdź, kiedy instruktaż stanowiskowy bhp jest obowiązkowy, kiedy się go przeprowadza oraz kto może przeprowadzić instruktaż stanowiskowy w Twojej firmie. Podpowiemy także, co powinno znaleźć się w programie instruktażu stanowiskowego.
Czym jest instruktaż stanowiskowy i kto musi przejść instruktaż ogólny i bhp?
Obowiązek organizacji szkoleń BHP w tym również instruktażu stanowiskowego dla pracownika umieszczony jest w Kodeksie pracy, gdzie znajdziemy zapis o tym, że pracodawca ma obowiązek przeprowadzić instruktaż stanowiskowy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku, zanim pracownik zostanie dopuszczony do pracy. Wymagania szczegółowe dotyczące formy, kształcenia i zakresu tematycznego zawarte są jednak dopiero w rozporządzeniu w sprawie szkoleń w dziedzinie BHP. Zgodnie z zapisami obowiązującymi w polskim prawie, każda nowo zatrudniona osoba musi przejść szkolenie wstępne bhp, w tym instruktaż przygotowujący do bezpiecznego wykonywania pracy, podczas którego pracownik zapozna się również z ryzykiem zawodowym, informującym o zagrożeniach na nowym stanowisku pracy i metodach zabezpieczania pracownika. Przepis określa także kiedy, tj. w jakich sytuacjach takie szkolenie powinno być przeprowadzane, np. zatrudnienie, zmiana stanowiska pracy lub zmiany na stanowisku pracy, które wpływają na poziom bezpieczeństwa (nowe procesy, maszyny, niebezpieczne materiały produkcyjne).
Jaki powinien być czas trwania instruktażu? Jakie są zasady instruktażu ogólnego?
Przepisy dotyczące bhp nie określają precyzyjnie czasu, jaki powinien zostać przeznaczony na przeprowadzenie pracownikowi instruktażu stanowiskowego, jednak nie może on trwać mniej niż 8 godzin. Czas trwania szkolenia wstępnego na nowym stanowisku może się więc różnić w zależności od tego, jaką pracę będzie wykonywał pracownik, czy stanowisko jest złożone, a obowiązki zawodowe pracownika trudne i skomplikowane. Zależy również od zagadnień, które muszą zostać poruszone. Zalecane jest, by instruktaż umożliwił prowadzącemu dokładne omówienie wszystkich niezbędnych zagadnień, mogących mieć znaczenie dla bezpiecznego wykonywania pracy na danym stanowisku.
Co powinno się znaleźć w programie instruktażu stanowiskowego?
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860 ze zm.) określa wymagania ramowe instruktażu stanowiskowego (ramowy program szkolenia), jednak to obowiązkiem pracodawcy jest opracowanie, w oparciu o nie, programu szczegółowego, na podstawie którego będą szkoleni pracownicy zatrudnianiu na tym stanowisku. Powinien on być dostosowany do stanowiska, jakie ma zająć pracownik, rodzaju pracy, a także ryzyka zawodowego, związanego z konkretnym stanowiskiem. Z tego powodu program taki powinien być przygotowany przez osoby doświadczone, posiadające wiedzę na temat specyfiki stanowiska. Inaczej będzie wyglądał instruktaż stanowiskowy pracowników administracyjno-biurowych a inaczej pracowników robotniczych. Zalecane jest jednak, by w instruktażu stanowiskowym uwzględnić takie zagadnienia, jak:
- charakterystyka stanowiska pracy, czyli omówienie warunków pracy, zakresu wykonywanej pracy, obowiązków zawodowych, omówienie celów oraz wymagań wobec nowego pracownika,
- obowiązki w obszarze przestrzegania zasad bhp, wykonywania pracy zgodnie z zasadami obowiązującymi na stanowisku pracy pracownika,
- potencjalne zagrożenia, szkodliwe czynniki środowiska pracy, a także sposoby minimalizowania ryzyka na określonym stanowisku, metody bezpiecznego wykonywania pracy,
- stosowanie środków ochrony indywidualnej, korzystanie z dostępnych środków ochrony zbiorowej,
- zasady postępowania w przypadku sytuacji nietypowych, awaryjnych, np. w przypadku pożaru, wypadku przy pracy.
Instruktaż musi w przeważającej części zawierać elementy praktycznej nauki, takie jak: pokaz, próbne wykonanie pracy, samodzielna praca pod nadzorem oraz zawsze musi kończyć się egzaminem sprawdzającym poziom przygotowania pracownika do pracy, potwierdzanym przez osobę prowadzącą szkolenie na karcie szkolenia wstępnego.
Kto przeprowadza instruktaż stanowiskowy bhp dla nowego pracownika?
Oczywiście nie każdy może przeprowadzić szkolenie ogólne bhp czy instruktaż stanowiskowy. Kto zatem zgodnie z polskim prawem, może podjąć się takiego zadania w zakładzie pracy? Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami, która posiada kwalifikacje oraz doświadczenie w zakresie bhp. Bardzo ważne jest, by miała odpowiednie przygotowanie do prowadzenia szkolenia – umiejętności trenerskie i znajomość przebiegu tej formy szkolenia. Powinna także mieć doświadczenie z zakresu wykonywania pracy na danym stanowisku, zagrożeń, związanych z konkretnym stanowiskiem, z którymi należy zaznajomić zatrudnionego pracownika, a także sposobów minimalizacji zagrożeń.
Jeżeli instruktaż stanowiskowy wymaga specjalistycznej wiedzy popartej np. uprawnieniami zawodowymi, prowadzący szkolenie może skorzystać ze swego rodzaju pomocy dydaktycznej, tj. wparcia instruktora, który pod nadzorem prowadzącego zapewni przekazanie specjalistycznej wiedzy szkolonemu pracownikowi. W dalszym ciągu jednak za cały przebieg szkolenia odpowiada kierujący/przełożony danego pracownika lub jego pracodawca.
Przeprowadzający instruktaż powinien znać wymagania z zakresu bezpieczeństwa pracy obowiązujące w danym sektorze i znać przepisy regulujące tę formę szkolenia, tj. instruktażu stanowiskowego (przepisy Kodeksu Pracy, Rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy). Jeżeli pracownik ma wykonywać pracę w warunkach niebezpiecznych, np. pracę na wysokościach lub z substancjami chemicznymi, lub niezbędne są odpowiednie kwalifikacje np. do obsługi maszyn, przeprowadzenie szkolenia może także wymagać, by prowadzący miał specjalistyczne uprawnienia i kwalifikacje.
Kto zatem może przeprowadzić szkolenie pracownika – instruktaż stanowiskowy? W praktyce może to być:
- pracodawca,
- osoba kierująca pracownikami – bezpośredni przełożony pracownika,
- inna osoba kierująca pracownikami, w zastępstwie przełożonego i znająca specyfikę stanowiska pracy.
Bezpieczna praca pracownika – jak przeprowadzić odpowiedni instruktaż stanowiskowy?
Na osobie wyznaczonej do wykonywania obowiązków związanych z instruktażem stanowiskowym spoczywa duża odpowiedzialność. Od tego, w jaki sposób przeprowadzi szkolenie, zależy bowiem bezpieczna praca instruowanego pracownika. Na co warto zwrócić uwagę?
Dobrze, by osoba wykonująca instruktaż stanowiskowy, przygotowała wcześniej jego plan, uwzględniający najważniejsze aspekty w zakresie bhp i procesu pracy na danym stanowisku. Podczas szkolenia stanowiskowego pracowników ważne jest także używanie zrozumiałego języka, dostosowanego do poziomu wiedzy i doświadczenia pracownika, aby na pewno zrozumiał przedstawiane zagadnienia. Fachowy żargon używany przez osobę przeprowadzającą szkolenie może nie zostać zrozumiany przez nowego i niedoświadczonego pracownika, natomiast u doświadczonego z dużym poziomem wiedzy może zwiększyć jego zaangażowanie w szkolenie.
W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu szkolenia niezbędne jest, by prowadzący przeszedł szkolenie z metodyki prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Jest on standardowo elementem szkolenia okresowego dla pracodawców i osób kierujących pracownikami, jednak określony w przepisach 5-cioletni okres obowiązkowego uczestnictwa i ograniczony do dwóch godzin czas trwania tego modułu, może nie zapewnić właściwego poziomu tej umiejętności. Bardzo dobrym pomysłem jest więc wzięcie udziału w dedykowanym szkoleniu przeznaczonym dla osób wykonujących instruktaż stanowiskowy nowym pracownikom. Podczas szkolenia poruszane są tematy dotyczące m.in. psychologii pracy, pedagogiki i andragogiki – formy kształcenia dorosłych, a także etapów prowadzenia instruktażu stanowiskowego i ogólnego.
Instruktaż stanowiskowy a bezpieczeństwo pracy
Od właściwie przeprowadzonego instruktażu bhp, dostosowanego do rodzaju wykonywanej pracy zależy to, w jaki sposób pracownik wykonuje pracę, jego bezpieczeństwo, a także ograniczenie ilości popełnianych błędów i wypadków przy pracy. Jednocześnie to właśnie instruktaż stanowiskowy pozwoli na bardziej efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych. Wiele zależy więc od osoby, która przeprowadza szkolenie, zakresu instruktażu bhp oraz metod prowadzenia instruktażu, jakie stosuje.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w przeprowadzeniu szkoleń wstępnych dla pracowników, skontaktuj się z nami. Podpowiemy Ci, jak zadbać o tę kwestię w Twojej organizacji oraz pomożemy Ci dobrać odpowiednie szkolenie zarówno dla osób przeprowadzających instruktaż, jak i szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa dla pracowników przed rozpoczęciem pracy oraz szkoleń okresowych.
