Dolegliwości układu ruchu wśród pracowników wynikające z niewłaściwych warunków pracy, organizacji pracy lub technik pracy są dla firm częstą przyczyną absencji chorobowej, rotacji pracowników i związaną z tym potrzebą wdrożenia nowych osób. Istotnym skutkiem wcześniej wymienionych okoliczności są straty dla przedsiębiorstwa w wyniku spadku jakości i wydajności pracy. Jedną z podstawowych metod, dzięki której zakład pracy może zapobiec opisanym sytuacjom, jest zbudowanie świadomości ergonomicznej wśród swojej załogi, poprzez szkolenia z ergonomii. Kolejnym z kroków jest wykonanie profesjonalnej oceny stanowisk pracy i warunków, w jakich nasi pracownicy wykonują swoje zadania, a następnie podjęcie działań w kierunku wyeliminowania lub zminimalizowania ergonomicznych czynników ryzyka. Niezbędna będzie do tego diagnoza ergonomiczna.
Diagnoza ergonomiczna – co jest jej celem?
Istotą diagnozy ergonomicznej (ergonomicznej jakości, oceny ergonomicznej) jest zebranie i analiza danych w obszarze interakcji człowieka ze stanowiskiem pracy i jego warunkami. Jej wykonanie ma za zadanie zidentyfikować zagrożenia ergonomiczne oraz czynniki ryzyka, które występują na danym procesie pracy. Wszystkie te czynniki mogą wpływać na zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia wypadków oraz chorób zawodowych u pracowników. Przeanalizowanie stanowiska pracy i wykonywanych na nim przez pracownika zadań pozwala uzyskać informacje o tym, z jakimi zagrożeniami mamy do czynienia i umożliwia ukierunkowanie działań w celu ich ograniczenia.
Diagnoza ergonomiczna obejmuje także analizę tego, w jaki sposób praca jest wykonywana, np. czy pracownik wykonuje swoje zadania w prawidłowej pozycji, czy nie jest przy tym zbytnio obciążony, jak może wpływać na to powtarzalność ruchów oraz ogólna monotonia pracy.
Za warunki panujące w miejscu pracy oraz dbałość o zapobieganie chorobom zawodowym wśród pracowników odpowiada pracodawca. Przeprowadzenie ergonomicznej oceny ryzyka stanowisk pracy pozwoli również stwierdzić, czy warunki pracy są dostosowane do wymogów prawnych.
Interesuje Cię temat ergonomii w miejscu pracy? Zorganizuj szkolenie dla swoich pracowników
Jak wygląda diagnoza ergonomiczna i co jest podczas niej sprawdzane?
Istnieje kilka kryteriów, wedle których przeprowadzana jest diagnoza ergonomiczna stanowiska pracy. Pod uwagę bierze się nie tylko obciążenie fizyczne i psychiczne pracownika, ale i sam układ i organizację stanowiska roboczego, a także występujące na nim czynniki uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne mogące zagrażać życiu lub zdrowiu. Ważny w ocenie jest sam proces pracy, jego organizacja, a więc sposób wykonywania zadań przez pracownika, towarzyszące temu przerwy w pracy, rotacja na stanowiskach pracy itp.
Obciążenie fizyczne i psychiczne pracownika
Obciążenie fizyczne na stanowisku pracy jest powiązane z pracą układu mięśniowo-szkieletowego (to nie tylko praca w rozumieniu praw fizyki). Wyróżnia się podział na dwa rodzaje tj. pracę dynamiczną oraz statyczną. O pracy statycznej mówimy w przypadku potrzeby utrzymywania przez dłuższy czas tej samej pozycji ciała lub jego części. Oceniając ciężkość fizycznej pracy na konkretnym stanowisku, badamy takie aspekty, jak:
- jaki wydatek energetyczny następuje w czasie wykonywania poszczególnych czynności na stanowisku pracy?
- jaką pozycję podczas pracy przyjmuje pracownik? Czy są to pozycje wymuszone?
- czy występuje monotypowość ruchów?
- w jakim stopniu w wykonywanie obowiązków są zaangażowane poszczególne grupy mięśni?
- czy pracownik podnosi i dźwiga ciężary w sposób prawidłowy?
- jaka siła jest konieczna do wykonywania konkretnych czynności na stanowisku pracy?
- jaki jest zakres ruchów roboczych?
- Jak długo trwają czynności w niewłaściwych warunkach
Diagnoza dotycząca obciążenia psychicznego skupia się w dużej mierze na ocenie poziomu prawidłowej reakcji na przetworzone dane otrzymane przez człowieka. Czy i z jakim poziomem natężenia i skuteczności reakcji człowieka spotka się dany proces, jaki poziom stresu będzie temu towarzyszył. Tym bardziej, że jego poziom wzrastać może w momencie, gdy powstają rozbieżności między naszymi możliwościami a wymaganiami procesu (dodatkowo należy pamiętać o innych okolicznościach sprzyjających występowaniu negatywnego stresu w pracy). Diagnostyka obejmuje wobec tego badanie takich aspektów, jak zdolność zapamiętywania i koncentracji, przetwarzanie informacji a także szybkość reakcji, posiadane zdolności psychomotoryczne i podejmowanie decyzji. Badana jest również odporność na zmęczenie.
W ocenie psychicznego obciążenia w pracy bierze się pod uwagę również monotonię pracy. Wynika ona z jednostajności procesów w pracy, a także z niezmienności jej warunków.
Analiza środowiska pracy a diagnoza ergonomiczna
Badając środowisko pracy, bierzemy pod uwagę takie aspekty, jak granice przestrzeni roboczej, sprawdzamy czy stanowisko pracy jest przestronne, czy urządzenia sterujące i informacyjne są właściwie rozmieszczone.
Jeżeli mowa o granicach przestrzeni roboczej, istotna jest minimalna powierzchnia, jaką zajmuje stanowisko pracy, jego niezbędne wyposażenie. Ważne jest także odpowiednie oświetlenie stanowiska pracy i inne warunki występujące w środowisku pracy które bezpośrednio i na nieprzypadkowym poziomie określają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. W analizie należy dokładnie przyjrzeć się temu jak stanowisko pracy jest zorganizowane, np. czy środki pracy i niezbędne materiały są łatwo dostępne i w rekomendowanych antropometrią zasięgach. Sprawdzamy również, czy stanowisko pracy jest bezpieczne, czy spełnia normy bhp.
Czy praca wiąże się z oddziaływaniem czynników szkodliwych?
W diagnozie ergonomicznej miejsca pracy należy sprawdzić również bardzo istotny obszar, jakim są szkodliwe czynniki oraz ich wpływ na podwładnego i środowisko pracy. Sprawdzamy przy tym:
- natężenie hałasu i drgań – narażenie na hałas oraz drgania w połączeniu ze skrajnymi warunkami mikroklimatycznymi dają efekt synergii. To bardzo istotne czynniki mogące wpływać na zdrowie pracowników, jednocześnie wymagające często dużego zaangażowania dla ich ograniczenia. Hałas i drgania mogą być wywoływane zarówno przez pracę maszyny, urządzeń i innego wyposażenia miejsca pracy, jak również przez procesy wykonywane tymi środkami (np. uderzanie młotkiem, obrabianie detalu).
- oświetlenie – musi być odpowiednio dostosowane do miejsca pracy i wykonywanych czynności. Kryteria właściwego oświetlenia określają natężenie i równomierność oświetlenia. Światło nie może oślepiać pracownika (choć przy dokładnych zadaniach wymagane jest stosunkowo wysokie natężenie oświetlenia), unikać należy olśnienia oraz migotania światła (efekt stroboskopowy). Powinno padać pod takim kątem, by nie tworzyć cieni na stanowisku roboczym. Ważne jest, by oświetlenie miała właściwą barwę, najczęściej neutralną nie było zbyt ciepłe ani zimne, by dzięki niemu barwy były właściwie odwzorowane.
- temperatura – tu warunki określają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy – skrajności mikroklimatyczne nigdy nie są pożądane, choć nierzadko wymagają tego procesy pracy.
Właściwa ergonomia miejsca pracy to aspekt, którego nie można bagatelizować. Warto powierzyć wykonanie diagnozy ergonomicznej ekspertom, którzy nie tylko dokładnie sprawdzą procesy pracy i panujące w firmie warunki, ale także doradzą właściwe i skuteczne rozwiązania do wdrożenia w zakładzie pracy.
