W związku z coraz większym zapotrzebowaniem na pracowników, wiele polskich firm decyduje się na zatrudnianie cudzoziemców. Taka sytuacja na rynku pracy rodzi częste pytania na temat aspektów językowych i prawnych. W jakim języku podpisać umowę z obcokrajowcem i przeprowadzić szkolenie bhp? O co jeszcze zadbać przy zatrudnianiu obcokrajowców?
Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce — co mówi prawo?
Przyjmując do pracy osoby z zagranicy, należy zapoznać się z najważniejszymi przepisami dotyczącymi obcokrajowców i ich zatrudniania w kraju. 29 stycznia weszła w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2021 roku, zmieniająca ustawę o cudzoziemcach a 12 marca 2022 roku pojawiła się specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, mające uprościć zasady zatrudnianie obcokrajowców w Polsce. Dokumenty te wprowadzają ważne zmiany, zarówno dla firm zatrudniających pracowników z zagranicy, jak i dla wszystkich cudzoziemców, którzy chcą podjąć pracę w Polsce.
Obowiązki pracodawcy nie obejmują jedynie kwestii zgodnego z prawem pobytu i zatrudnienia w Polsce. Powinien on mieć na uwadze także zobowiązania związane z bhp w zakładzie pracy. Dla pracodawcy wypełnianie obowiązków związanych z bhp jest koniecznością. Niewykonanie ich wiąże się dla niego z konsekwencjami prawnymi i finansowymi. O czym jeszcze pracodawca powinien pamiętać i jakie są jego obowiązki w związku z zatrudnianiem obcokrajowców?
Dokumenty przy zatrudnianiu obcokrajowców — w jakim języku?
Przy zawieraniu umowy o pracę z cudzoziemcem rodzi się wiele pytań. W jakim języku powinna być umowa o pracę dla pracownika z zagranicy? Czy umowa musi być sporządzona w języku ojczystym pracownika, czy raczej należy sporządzić dwujęzyczne wersje? Co z tłumaczeniami innych dokumentów? Sprawdźmy, co na ten temat mówią przepisy polskiego prawa.
Umowa w języku polskim
Zgodnie z obowiązującymi przepisami — art. 7 ust 1 ustawy z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim, umowa wykonywana Polsce, przez osobę, która zamieszkuje na terytorium naszego kraju w chwili jej zawarcia, musi być sporządzona w języku polskim.
Umowa o pracę z obcokrajowcem w zrozumiałym dla niego języku
Oprócz powyższego, pracodawcy muszą mieć na uwadze także przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku. Zgodnie ze wspomnianą ustawą na pracodawcę, który powierza pracę cudzoziemcowi, od którego jest wymagane zezwolenie na pracę, przed podpisaniem umowy nałożono obowiązek jej tłumaczenia na język zrozumiały dla nowego pracownika. Pracownik musi mieć możliwość poznania zapisów umowy o pracę, wszelkich zasad i informacji dotyczących zatrudnienia.
Co ważne — nie musi być to język ojczysty osoby, którą zatrudniamy. Wystarczy, by był zrozumiały. Jeżeli przykładowo zatrudniamy pracownika z Ukrainy, który biegle zna język angielski, umowa nie musi być sporządzona w języku ukraińskim. Może natomiast być spisana w języku angielskim. Będzie to zgodne z prawem.
Zatrudnianie cudzoziemców — dokumentacja dwujęzyczna
Pozostaje pytanie — co w sytuacji, gdy podczas kontroli Państwowej Inspekcji Pracy domaga się ona udowodnienia, że przed zawarciem umowy przedstawiono jej tłumaczenie pracownikowi? Właśnie dlatego, choćby dla celów dowodowych, dobrą i sprawdzoną praktyką jest sporządzanie umów dwujęzycznych. Podobnie wygląda sytuacja z innymi dokumentami, regulaminami w pracy. Przetłumaczenie ich jest bez wątpienia w interesie pracodawcy.
Przepisy nie regulują tych kwestii w wyraźny sposób. Oczywiste jednak wydaje się, że również te informacje powinny być przekazane w języku, który pracownik rozumie. W przypadku wydawanego świadectwa pracy nie ma jednak takiej konieczności.
Szkolenie bhp a zatrudnianie obcokrajowców
Pomimo tego, że przepisy nie regulują kwestii tłumaczeń szkoleń wprost, pracodawca, zgodnie z polskim prawem, ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo pracowników. Nie może, zgodnie z Kodeksem pracy, dopuścić do pracy osoby „bez dostatecznej znajomości przypisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy”. Pracodawca ma nie tyle szkolić pracownika, ile go przeszkolić w zakresie bhp. Jeżeli pracodawca prowadzi szkolenia w języku, którego pracownik nie rozumie, nie wypełnia swoich obowiązków i narusza prawo.
Szkolenie bhp powinno być przeprowadzone w języku ojczystym lub innym zrozumiałym dla pracownika z zagranicy. Podobne zasady odnoszą się także do użytych podczas szkolenia materiałów czy też Karty szkolenia wstępnego bhp, które również powinny być przetłumaczone. Tylko wtedy pracodawca będzie mieć pewność, że pracownik zrozumiał treść szkolenia.
Problemem dla pracodawców w zakresie szkoleń bhp dla obcokrajowców bywa znalezienie odpowiedniego kursu. Warto, szukając odpowiedniej firmy szkoleniowej, wziąć pod uwagę doświadczenie i kompetencje trenera, a także formułę szkolenia i zakres materiałów, aby nie tylko spełniły one wymogi prawne, ale również były ciekawe dla uczestników szkolenia.
W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednej kwestii. Jeżeli w firmie wystąpi wypadek przy pracy obcokrajowca, który nie został należycie przeszkolony w zakresie bhp, pracodawca może podlegać odpowiedzialności karnej za zaniedbania swoich obowiązków, wynikających z Kodeksu pracy.
Bhp w pracy — szkolenia dla obcokrajowców to nie wszystko
Problem zapewnienia bezpieczeństwa pracy względem pracowników z zagranicy, którzy nie znają języka polskiego, jest dużo szerszy. Bhp nie ogranicza się bowiem tylko szkoleń wstępnych i okresowych. To także zasady, instrukcje i procedury, opracowane w zależności od stanowiska, branży, procesu pracy. Pracodawca, który zatrudnia osobę nieznającą języka polskiego, powinien zapewnić możliwość komunikacji z nią, nie tylko, by dopełnić formalności przy zatrudnieniu czy przeszkoleniu wstępnym, ale przez cały okres zatrudnienia.
W sytuacji zaistnienia wypadku przy pracy z udziałem obcokrajowca powstaje pytanie, czy konieczne jest tłumaczenie protokołu na język ojczysty poszkodowanego, aby dopełnić obowiązku zapoznania go z ustaleniami zespołu powypadkowego. W tym przypadku zastosowanie mają przepisy ustawy o języku polskim, które wspomniano powyżej, przy okazji omawiania umowy o pracę. Zgodnie z nimi, obowiązek sporządzenia dokumentacji powypadkowej w języku zrozumiałym dla obcokrajowca pojawi się tylko wówczas, gdy poszkodowany wystąpi z takim wnioskiem. Powinien zostać pouczony o tym, że ma takie prawo.
O tym, do czego mogą doprowadzić zaniedbania w zakresie bezpieczeństwa pracy przy zatrudnianiu obcokrajowców, przekonał się jeden z pracodawców, który nie tylko dopuścił pracownicę do pracy bez szkolenia bhp oraz instrukcji stanowiskowej, ale również nie zadbał o to, by instrukcja maszyny była sporządzona w języku zrozumiałym dla podwładnej. Język polski rozumiała ona bowiem tylko w ograniczonym zakresie. W wyniku ciężkiego wypadku przy pracy, poszkodowanej musiano amputować rękę. Wyrok w tej sprawie zapadł 14.04.2022 r.
Zdecydowana większość pracowników z zagranicy, którzy poszukują zatrudnienia w Polsce, to obywatele Ukrainy. Obecna sytuacja polityczna sprawia, że cudzoziemców na polskim rynku pracy będzie coraz więcej i coraz większa liczba firm będzie stawać przed nowymi wyzwaniami z zakresu bhp. Najważniejsze staje się aktualnie budowanie świadomości w zakresie bhp w pracodawców i pracowników.
Jeżeli zatrudniasz w swojej firmie obcokrajowców i chcesz zadbać o bezpieczeństwo na terenie zakładu pracy, warto jak najszybciej podjąć działania w tym kierunku. Skontaktuj się z nami. Nasz ekspert podpowie Ci, w jaki sposób spełnić wszystkie najważniejsze wymogi prawne oraz jak możesz poprawić świadomość na temat bhp w swojej firmie.
Stan prawny na 8.06.2022 r.
