Fundusze Unijne

Bhp na budowie – poznaj przyczyny wypadków i dowiedz się, jak im zapobiec

Ze wstępnych danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że w 2021 roku zdarzyło się ponad 4 tys. wypadków na budowie. Co więcej, na każdego z poszkodowanych przypadało średnio 49,1 dnia niezdolności do pracy w wyniku wypadku. Poza oczywistymi konsekwencjami wypadków przy pracy, takimi jak uszczerbek na zdrowiu a nawet utrata życia, każda z takich sytuacji to także straty dla firmy. Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków, jak można im zapobiegać i lepiej zadbać o bhp na budowie?

Najważniejsze zasady bhp – jakie przepisy regulują bezpieczeństwo pracy na budowie?

Tak jak w przypadku innych miejsc pracy, tak również za bezpieczeństwo pracowników budowlanych odpowiada pracodawca, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Wytyczne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy znajdziemy także w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązkom w zakresie bezpieczeństwa, spoczywającym na uczestnikach procesu budowlanego, którymi są:

  • inwestor,
  • inspektor nadzoru inwestorskiego,
  • projektant,
  • kierownik budowy lub kierownik robót,

poświęcony jest rozdział 3 ustawy o Prawie budowlanym z dnia 7 lipca 1994 r. Zgodnie z jego zapisami, obowiązkiem inwestora jest zapewnienie opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Po stronie projektanta leży z kolei zadbanie o to, by w razie potrzeby udział w opracowaniu projektu budowlanego brały osoby posiadające uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności. Jego obowiązkiem jest także skoordynowanie techniczne wykonanych opracowań projektowych tak, aby zapewnić uwzględnienie zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy. Sporządza też informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę obiektu, który projektuje.

Według ww. ustawy kierownik budowy sporządza lub zapewnia sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia jeszcze przed rozpoczęciem budowy. W takim planie uwzględnić należy specyfikę obiektu i warunki prowadzenia robót budowlanych. Do zadań kierownika budowy zalicza się również koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie zasad bhp. Kierownik budowy ma możliwość wstrzymania prac w sytuacji, gdy stwierdzi, że zaistniała możliwość powstania zagrożenia.

Chcąc zapoznać się z przepisami dotyczącymi bhp pracy na budowie należy sięgnąć też do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Przeczytamy w nim m.in., że „bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków”.

Główne przyczyny wypadków przy pracy na budowie

Według danych GUS za ponad 60% wypadków przy pracy odpowiedzialne jest nieprawidłowe zachowanie pracownika. Łączy się to więc z nieprzestrzeganiem zasad bhp przez pracownika. Nie jest to jednak jedyna przyczyna. Co najczęściej stanowi problem w bhp na budowie?

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej w pracy na budowie – brak wiedzy na temat właściwego zastosowania

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do zagrożeń na stanowisku pracy. Niestety nawet wówczas, gdy takie środki zostaną pracownikom zapewnione, może dochodzić do wypadków z powodu niewłaściwego ich użytkowania lub po prostu z powodu ich niezastosowania przez pracownika. Pracownik, który nie przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania prac na budowie może np. ze względu na pośpiech, niewiedzę lub wygodę w wykonywaniu niektórych z powierzonych mu zadań zrezygnować ze środków ochronnych (obuwia ochronnego, kasku, linek do uprzęży podczas prac na wysokości, szelek bezpieczeństwa).

Przyczyną wypadków przy pracy może być także brak lub nieodpowiednie środki ochrony zbiorowej. Chodzi tutaj o wszystkie elementy zabezpieczające przed wypadkiem:

  • zabezpieczenie terenu budowy przed osobami nieupoważnionymi,
  • balustrady, siatki ochronne, siatki bezpieczeństwa, przy pracy na wysokości,
  • ochrona przed przedmiotami, które mogą spadać z góry,
  • zabezpieczenie maszyn (zastosowanie wokół nich stref niebezpiecznych),
  • oznakowania niebezpiecznych miejsc.

Brak odpowiednich kompetencji w zakresie bhp u pracowników, nieznajomość przepisów bhp

Nieznajomość przepisów bhp u osób wykonujących prace na budowie jest kolejną częstą przyczyną wypadków. Brak wiedzy na temat unikania zagrożenia skutkuje bowiem nieświadomym narażaniem się na niebezpieczeństwo. Pomimo nałożonego na pracodawcę obowiązku zapewnienia szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w dalszym ciągu szkolenia bhp są w wielu miejscach pomijane lub traktowane wybiórczo. Pracodawcy zapewniający pracownikom szkolenia bhp decydują się też często na ogólne przeszkolenie, gdy tymczasem dużo lepszy efekt dałoby szkolenie dostosowane specjalnie do zagrożeń mogących pojawić się w pracy na budowie. Bywa także, że szkolenia prowadzone są przez osoby niekompetentne.

Lekceważenie zagrożeń i niebezpieczne zachowania pracowników

Traktowanie przepisów bhp jako utrudnienia w efektywnym wykonywaniu pracy, ryzykowne zachowania pracowników, lekceważenie zagrożeń i rezygnowanie ze stosowania niezbędnych środków ochrony – to częste przyczyny wypadków na budowie. Takie zachowania trwają niestety zwykle do czasu, gdy w pracy zdarzy się wypadek, którego do tej pory udało się jakoś uniknąć.

Co ważne, niebezpieczne zachowania pracowników bywają czasami akceptowane przez nadzór. Czasami wynikają nie tylko z nieodpowiedniego przeszkolenia pracowników, ale właśnie z przyzwolenia na pomijanie przepisów bhp oraz braku odpowiednich kompetencji w zakresie wymagań bezpieczeństwa pracy u osoby kierującej pracownikami.

Urządzenia techniczne, środki transportu, instalacje i maszyny niezgodne z przepisami

Ponad 9% wypadków przy pracy w 2021 roku wydarzyło się podczas pracy z maszynami. Winę za to ponosi niezapewnienie przez pracodawcę bezpieczeństwa pracy przy maszynach, a więc dopilnowanie, by maszyny były sprawne, odpowiednio zabezpieczone i przechodziły wymagane przeglądy, a także były użytkowane zgodnie z przeznaczeniem. To również niezapewnienie pracownikom szkoleń z zakresu bezpiecznej pracy przy maszynach i systemów zabezpieczających. Kontrolować należy oczywiście nie tylko stan maszyn, ale także stosowanych na budowie urządzeń, instalacji, urządzeń elektrycznych oraz środków transportu. Pracodawcom zdarza się o tym jednak zapominać.

Nieporządek na stanowisku pracy a bezpieczeństwo pracowników

Podczas pracy na budowie może dojść do szeregu wypadku z powodu braku zachowania porządku. Jeżeli po skończonej pracy poszczególne przedmioty są pozostawione w miejscach do tego nieodpowiednich, stanowią realne zagrożenie dla pracowników. Niezabezpieczony kabel zasilający może spowodować np. potknięcie się. Zagrożenie stanowią także pozostawione w niewłaściwym miejscu, niezabezpieczone materiały budowlane, np. wystające pręty zbrojeniowe.

Co jeszcze może stanowić przyczynę wypadku? Uważać trzeba na wszystkie śliskie powierzchnie, które mogą powstać podczas wykonywania robót budowlanych, chociażby poprzez obecność oleju rozlanego z urządzeń.

SQDA bhp pracy na budowie - przyczyny wypadków przy pracy na budowie
Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków przy pracy na budowie?

Wypadkowość pomimo zaangażowania w bezpieczeństwo pracy. Co stoi za większością wypadków na budowie?

Często docierają do nas informacje, że pomimo dużego zaangażowania organizacji w bezpieczeństwo pracy, tj. organizowania tematycznych kampanii bezpieczeństwa, szkoleń, standaryzowania wyposażenia i procedur itp. problemy nie są rozwiązywane,  a z czasem postępuje powolna, ale jednak ciągła degradacja poziomu bezpieczeństwa.

Należy zwrócić uwagę na to, że od dłuższego czasu większość dużych organizacji zajmujących się realizacją inwestycji budowanych nie korzysta z sił własnych i właściwie ich nie posiada. Od poziomu kierownika robót są to osoby zatrudnione w innej organizacji podwykonawczej, mającej całkiem inne standardy i kulturę bezpieczeństwa. W tym miejscu powstaje zatem pewnego rodzaju bariera – komunikacyjna, wykonawcza i świadomościowa. Znacznie ograniczony jest też wpływ kierownictwa budowy na poszczególnych pracowników. Jest to spowodowane mi.in brakiem bezpośredniej podległości pracowników. Często obserwujemy sytuacje, gdzie pracownicy ze strony podwykonawców nie są traktowani jak równoprawni uczestnicy procesu budowlanego. Czy takim trudnościom można przeciwdziałać?

Jeżeli nie zostaną tutaj wypracowane odpowiednie metody zaangażowania obu stron w działania na rzecz bezpieczeństwa pracy sytuacja nie ulegnie poprawie. Działania na rzecz bezpieczeństwa pracy powinny skupić się przede wszystkim na „wyrównaniu poziomów” w zakresie wiedzy, świadomości, zaangażowania, przygotowania do pracy, bezpiecznego wyposażenia, ale również skutecznego nadzoru i egzekwowania.

Jak zadbać o bhp na budowie? Odpowiedzialna organizacja pracy na budowie

Pamiętając o tym, że najczęstszą przyczyną wypadków są niewłaściwe zachowania pracowników należy przede wszystkim dołożyć starań, by mieli oni świadomość zagrożeń występujących podczas wykonywania prac budowlanych oraz wiedzieli, jak mogą się przed nimi zabezpieczyć. W tym celu warto zapewnić pracownikom szkolenia bhp, które są przygotowywane w taki sposób, by jak najlepiej przygotować ich na zagrożenia dla ich bezpieczeństwa w branży budowlanej. Poza szkoleniami ważne są wszystkie działania szerzące kulturę bezpieczeństwa w miejscu pracy, przypominające o konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, a także te dotyczące bezpieczeństwa maszyn.

Z uwagi na to, jak duża odpowiedzialność ciąży na osobach zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych oraz nadzorujących prace na placu budowy, także tym osobom warto zapewnić odpowiednie przeszkolenie w zakresie bhp. Wyższa świadomość w zakresie bhp u osób nadzorujących prace to kolejny czynnik, dzięki któremu poziom bezpieczeństwa wszystkich pracowników wzrasta. Podczas szkolenia poruszane są bowiem tematy dotyczące m.in.:

  • planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
  • organizacji placu budowy,
  • maszyn i ich obsługi na placu budowy,
  • zabezpieczanie stanowisk pracy,
  • prac w pobliżu linii energetycznych, na torach i w ich sąsiedztwie, pod ruchem oraz w wykopach, prac pożarowych i spawalniczych oraz prac na wysokości.

Bardzo istotne jest również dostosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej do zagrożeń na stanowiskach pracy. Zasady stosowania środków ochrony indywidualnej zawarto w Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Na temat środków ochrony pracowników przeczytamy także w przywołanym już wyżej Rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.

SQDA bhp na budowie - szkolenia i edukacja
Wybierz najlepsze szkolenia bhp dla pracowników

Zapewnienie bezpieczeństwa w budownictwie nie jest łatwe, z uwagi na zagrożenia wynikające z warunków pracy, do których należy praca na dachach, rusztowaniach czy w głębokich wykopach. Często dochodzi do upadków z wysokości, uderzeń przedmiotami upuszczonymi z wysokości, przygnieceń i porażeń prądem. Dlatego tak ważne jest wpajanie zarówno pracownikom jak i osobom kierującym pracownikami zasad bezpiecznej pracy na budowie, a także dbanie o odpowiednie zabezpieczenie budowy i stosowanie środków ochrony podczas prowadzenia prac budowlanych. Jeżeli chcesz zadbać o bhp na budowie, skontaktuj się z nami. Nasz ekspert doradzi Ci najlepsze rozwiązania w zakresie szkoleń i innych działań edukujących pracowników w zakresie bhp oraz pomoże Ci zapewnić bezpieczne warunki pracy zespołowi.

Udostępnij na Facebooku
Udostępnij w LinkedIn